Parelmoer en Palais Royal

Onlangs kwam ik per toeval in het bezit van een vingerhoed van Palais Royal. Hij werd te koop aangeboden op Marktplaats en de verkoper had geen notie van de geschiedenis of de waarde. Nadat ik haar tekst en uitleg had gegeven mocht ik de vingerhoed kopen tegen een zeer schappelijke prijs. Nooit gedacht dat ik ooit zo iets kostbaars in mijn collectie zou hebben….hij heeft een ereplaats in mijn vitrine en dit bewijst maar weer eens hoe belangrijk lezen is…

Tekst en foto’s Friedy en Gerrit

Kamp

Prachtvondsten 

Alles over

vingerhoeden, antiek naaigerei,

quilten, zilver & porselein

27e Jaargang, nr.108/2011-2

Een van de wonderlijkste materialen waar vingerhoeden en naaigerei van vervaardigd zijn, is parelmoer. De manier, waarop dit zijdezachte materiaaal verwerkt werd, wekt alom bewondering en voor zover we kunnen nagaan, is er nog nooit een vingerhoed van parelmoer in die kwaliteit als vervalsing nagemaakt. Vele gebruiks- en siervoorwerpen kwamen we tegen, dus niet slechts naaigerei.  Waar komen deze toch vandaan? De naam ‘Palais Royal verdwijnt, eventueel over  een paar jaartallen en dat was dat… Zou de kunst van dit type snijwerk misschien geheel verloren gaan?

We  ( Friedy en Gerrit ) zijn er voor u nog eens in gedoken. Allereerst zien we, dat vooral in de late 18e in Frankrijk een bloeiende productie  van allerlei siervoorwerpen ontstond. Het was gedurende de tijd van verschillende koningen die alle onder invloed van de ‘Zonnekoning Lodewijk XIV naar pracht en praal streefden. Ook in Engeland komen we dit tegen. Objecten uit die periode zijn kunstvol, verfijnd, en van een ongekende schoonheid. Was het de gouden eeuw van die landen? Waarschijnlijk wel. Hier echter, in de lage landen, zien we de sporen van het Calvinistisch denken: sober, eenvoudig, functioneel; zeer zelden protserige tierlantijnen.

‘Palais Royal’ – Koninklijk Paleis

Eind 18e eeuw. Het is 1780, kort voor de Franse revolutie. Louis Philippe regeerde in Parijs en onder zijn bewind vonden veel veranderingen plaats. Hij bezat het Palais Richelieu, in 1634 gebouwd in opdracht van de gelijknamige kardinaal. Louis veranderde het, breidde het paleis uit met twee vleugels en legde mooie tuinen aan. Vervolgens doop hij het om in ‘Palais Royal’ – Koninklijk

Rond 1810 bevond zich het centrum van parelmoersnijwerk in het stadje Méru, niet ver van Parijs. Er werden dominostenen, heften voor bestek, waaiers, naaiattributen, toiletartikelen en nog veel meer vervaardigd. Er is helaas weinig over bekend, de kunst van het snijwerk werd overgedragen van vader op zoon. Deze artikelen gingen in de winkeltjes van het Palais Royal grif van de hand. De high society was immers altijd op zoek naar kostbare geschenken voor speciale gelegenheden.

Speciaal voor die winkeltjes werd een viooltje op de snuisterijen gemonteerd, meestal van email gevat in goud. Viooltje is in het Frans “pensée” en aangezien het Franse “pensez à moi” – “denk aan mij betekent, werd het viooltje een soort symbool voor een souvenir, een aandenken dus. Ook ivoor werd daar gesneden. Er zijn vingerhoeden van ivoor bekend die eveneens voorzien zijn van dit viooltje. Zeker zijn er ook ateliers met snijwerk geweest rond het paleis, dat wordt alom vermeld. Maar het meeste werk kwam van Méru.  

Vingerhoeden en naaigerei

Om het tere materiaal te beschermen voor invloeden van buitenaf -(parelmoer verdraagt bijvoorbeeld geen zonlicht, dan wordt het dof)- werden er speciale, kostbare behuizingen voor vervaardigd. Naaidozen, vaak in de mooiste vormen en ingelegd met mozaieken verrukken de verzamelaar vandaag de dag nog steeds. Je vindt ze ovaal, vierkant, in de vorm van vleugels (piano’s) compleet als naaitafeltjes en ga zo maar oor. Onderin vaak nog een speeldoosje , in het deksel een spiegeltje uitgevoerd in fluweel of zijde;   ieder deeltje van het geheel kreeg er zijn eigen voorgevormd plekje. De naaidozen bevatten niet alleen vingerhoed, schaar, priem, naalden- kokertje en rijgpen, nee ook vaak een flesje reukwater met zilveren of gouden dopje, garenwindertjes of klosjes. Zelfs mesjes om brieven of zegels te openen en ander schrijfgerei zijn in deze dozen te vinden. Aangezien deze dozen op een Koninklijke plaats verkocht werden, waren ook deze van een zeer hoge kwaliteit. Palais Royal dozen zijn voor een kenner onmiskenbaar, ook al dragen ze de naam van de makers niet.

Speciaal voor het hof van Charles Xe werd zulk naaigerei vaak in een doosje in de vorm van een boek verpakt. Men noemde deze boekjes het ‘geheime boek’; meestal betrof het een geschenk aan een geliefde.

Er is weinig bekend over het einde van deze episode. Nog tot omstreeks 1830 werden parelmoeren snuisterijen vervaardigd, daarna wordt het stil. Misschien door de opkomende industriële revolutie? Wie het weet mag het zeggen. Misschien een idee om daar eens in te duiken?

In elk geval zijn de Palais Royal attributen, hoewel zeer kostbaar, prachtig en het verzamelen meer dan waard!

Plaats een reactie